Атаулы күндер: Ғылым күні,Адамның ғарышқа ұшуының 60-жылдығы және Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың туған күніне 122 жыл
12 сәуірде бүкіл әлем Ғарыш күнін атап өтуде!
Ғарыш саласының қызметкерлері мен ардагерлері! Сіздерді Ғарыш күні мерекесімен құттықтаймыз! 60 жыл бұрын бүкіл әлем жаңа дәуірді ашқан ғарышқа ұшу туралы хабар дүние жүзін дүр сілкінтті. Бұл күні совет ғарышкері Ю.А.Гагарин «Восток» орбиталық ғарыш кемесінде Жер ғаламшарын айналып ұшты. Бұл күні ол ғарышты тұңғыш игеруші болды. Бұл ғарышты игеру саласының тарихындағы айрықша оқиға және күні бүгін мыңдаған спутниктер ұшып жүр, ғарыш аппараттары Айға және Венера ұшып жетті, Күн жйесін белсенді зерттеу басталды. Адамның ғарышқа алғашқы ұшуы ең қиын әрі ең қауіпті сапар болды, бірақ осы ұшуды дайындауға мыңдаған адамның қатысуы, олардың ғарышты игеруге жұмсаған күш-жігері барлық қиындықтарды еңсерді.
Бәріңізге ашық аспан, ғарыш кеңістігіне сай шадыман шаттық пен орасан зор шабыт тілейміз!. Жұлдыздар асқақ табыстарға жол көрсетіп, жаңа ашылымдарға бағыт-бағдар сілтейді!
Нақ осы күні – 12 сәуірде аса көрнкті қазақ ғалымы Қ.И. Сәтбаевтың дүниеге келуі бекер емес, бұл күні Қазақстан ғылымы өз мерекесін – Ғылым күнін атап өтеді.
Ғалым жолдастар! Сіздерді мерекемен құттықтаймыз! Сіздерге зор денсаулық пен шығармашылық қуат тілейміз!
Болашақ академик, геолог және қоғамдық қайраткер 1899 жылы сәуірде Теңдік ауылының 12 шақырым жерде Айрық қыстауында дүниеге келді. Күні бүгін Павлодар облысы Баянауыл ауданы Сәтбаев ауылдық округіндегі Мұса Шорман ауылы.
Дүниеге келген сәбиге Ғабдол-Ғани есімі берілді. Анасы оны еркелетіпғ Ғани, Ғаныш деп атаған. Кейін барлығы Қаныш деп атаған.
Қаныш Сәтбаев тұңғыш қазақ кәсіби тауукен инженер-геологы (1926). Ғылым доктор (1942), КСРО-ның Ғылым мен техника саласындағы Мемлекеттік (Сталин) сыйлығының иесі (1942), КСРО ҒА академигі (1946), Ленин сыйлығының иесі (1958), ол инженер атағын өз тағдырында ерекше бағалаған. Ол алғашқы қазақ ғалымдарының қатарында маңдай алдылардың бірі, олардың ішінде орман инженері Әлихан Бөкейханов, темір жол инженері Мұхаметжан Тынышбаев бар.
Қарсақбайдаы алғашқы жылдары-ақ жас инженер Сәтбаев шағын ғана жасақпен әлемдегі ең ірі мыс кен орнын ашуға мәлімдеме жасап, бұрынғыдан 450 (!) есе мол барланған кен қорнын ашты әрі игерді. Үлкен Жезқазғанның ең ірі мыс кен орны ретіндегі перспективасы туралы оның болжамдарын уақыт өзі көп ұзамай растады. Оның түпкі мақсаты – тек Жезқазғанның ғана емес, бүкіл Орталық Қазақстанның экономикасын көтеру, өнеркәсібін дамыту болды. Бұл ретте, Сәтбаев қазіргі заманда кластерлік деп аталған тәсілді ең бірінші болып ұсынды.Жаңа кен орнын өнеркәсібін дамыту сипатында игеру таукен өндіру, металлургия мен кен байыту, өндірісті энергиямен жабдықтау, автоматтандыру, өнімді тасымалдау, қалалар мен кенттер сау әрі қайта жаңарту, олардың инфрақұрылымын дамытуды: азық-түлікпен қамтамасыз ету, халықты медициналық, әлеуметтік қамсыздандыруды таап етті.
1941-ші жылы ғалымды Алматы қаласына шақырып, ол Қазақстандағы алғашқы Геология ғылымдары инсттитутын ашып, оны басқарды. Ал 5 жылдан соң оның тікелей қатысуымен ұйымдастырылған Қазақ КСР Ғылым академиясының алғашқы президенті болды.
«Нақ сол Сәтбаевтің кезінде біздің академия мейлінше құштарлықпен, аса ыстық ықыласпен жұмыс істеп, өзінің түпкі мақсаттарына нысаналы түрде баыт алып, Қазақстан ғылымының қарышты дамуына орасан зор үлес қосты, оның дауысы тек отандық қана емес, бүкіл дүние жүзіне тарады», – деп баса көрсетті ҚР Тұңғыш Президенті Н. Назарбаев, ғалымның 90-жылдық мерейтойында сөйлеген сөзінде.
Нақ сол 1946 жылы Сәтбаев Қазақстан ғана емес, Орталық Азия ғылымының атынан КСРО Ғылым академиясының толық мүшесі (академик) болып сайланды. Нақ сол күні онымен бірге КСРО Ғылым академиясының болашақ президенті Мстислав Келдыш, болашақ сыйлығының иесі физик Лев Ландау, аса көрнекті геолог әрі палеонтолог Дмитрий Наливкин академик атағын алды, ол: «Қаныш Имантайұлы Сәтбаев аса көрнекті ғылым қайраткері еді… Оның басшылығымен Қазақстан Геология ғылымдары инсттитуты бүкіл Совет Одағындағы аса ірі ғылыми орталытардың біріне айналды.» деп еске түсіреді.
Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың Баянауылдағы ескерткіш музейіндегі пікірлр жазбаларында мынадай жазба бар: «Қаныш Имантайұлы Сәтбаев – өз халқының адал ұлы, кемеңгер ғалым, атақты инженер. Келешек ұрпақтар үшін Қанекеңнің өмір жолы – жанқиярлық еңбектің, отанға деген сүйіспеншіліктің ерекше үлгі-өнегесі.» Бұл Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н. Назарбаевтың сөзі.
